بررسی مزاج مغز از دیدگاه مبانی طب ایرانی

سابقه و هدف: مزاج به عنوان مهمترین تفاوت طب ایرانی با طب کلاسیک جایگاه ویژه ای در تحقیقات وبررسی ها از آن خود کرده است؛ اما متأسفانه بررسی های انجام شده تا کنون از ارائه مدل کاملاً پذیرفته شده عاجز شده اند که این مسأله می تواند به علت کمبود مطالعات پایه ای در مفاهیم بنیادی بینش پیشینیان باشد. یکی از مدل های پیشنهاد شده برای تعریف گرمای مزاج، مفهوم متابولیسم پایه در طب کلاسیک است که با چالش عدم همخوانی مزاج مغز که حکماً آن را سرد می دانستند با متابولیسم پایه آن که یکی از بالاترین مقدارها را در طب کلاسیک به دست آورده، رو به رو است. به نظر می رسد بررسی ماهیت مزاج مغز بر اساس مبانی طب ایرانی می تواند به چالش های متعددی پاسخ دهد و درک بهتری از بینش پیشنیان در مورد مفهوم مزاج به ارمغان آورد و احتمالاً در پیشنهاد راهکارهای درمانی جدید سودمند واقع شود. مواد و روش ها: روش این مطالعه از نوع کتابخانه ای با رویکرد استنتاجی deductive بوده و با هدف پاسخ به سؤالات زیر اطلاعات از منابع مکتوب طب ایرانی جمع آوری شده و تجزیه وتحلیل شده اند. موضوعات مد نظر عبارتند از: مبانی تعریف و محاسبه مزاج اندام ها بر اساس مبانی طب ایرانی؛ عوامل مؤثر بر مزاج یک اندام از نظر حکمای طب ایرانی؛ میزان انطباق مدل متابولیسم پایه با مفهوم گرما در طب ایرانی برای مزاج مغز؛ یافته ها: بیشتر منابع طب سنتی مزاج مغز را سرد و تر معرفی می کنند؛ اما در بخش مقایسه با سایر اندام ها برای مغز کمترین سرما نسبت به واحد مرجع محاسبه می شود که این مسأله نشان دهنده قریب بودن مزاج مغز به اعتدال است. دلایل معتقدان به گرم بودن مزاج مغز با سایر مبانی طب سنتی بیشتر همخوانی دارد، همچنین یافته های طب جدید و شواهد بالینی مؤید آن هستند. بحث ونتیجه گیری: در این بررسی مفهوم مزاج مغز بر خلاف باور شایع ارائه شد. این مسأله نشان دهنده ضرورت بررسی متون اولیه پیش از ورود طب ایرانی به جامعه اسلامی و انجام پژوهش های بنیادی و جامعتر در زمینۀ طب ایرانی را ثابت می کند، همچنین بر اساس این بررسی مدل متابولیسم پایه می تواند به عنوان یک مدل برای بررسی مفهوم گرمای مغز نیز کاربرد داشته باشد.